اعتبار اسنادی⚖️
اعتبار اسنادی چیست:
یکی از ابزارهایی که امروزه در حوزه بازرگانی در بین تجار و بازرگانان متداول و کاربردی است اعتبار اسنادی می باشد. اعتبار اسنادی ابزار پرداخت در مبادلات تجاری و یکی از انواع خدمات بانکی است که به موجب آن بانک بنا به درخواست مشتری موظف می شود به منظور خرید یا سفارش کالا یا خدمات در مقابل اسناد مقرر و مطابق با شرایط اعتبار، پرداختی را به شخص ثالث (ذینفع/فروشنده) انجام دهد.
اعتبار اسنادی تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می شود و تعهد می شود که میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید. اعتبار اسنادی یک ابزار پرداخت حرفه ای است که قادر است ریسک هر دو طرف معامله را پوشش دهد.
با گشایش اعتبار اسنادی توسط بانک، ریسک خریدار یا کارفرما که عدم دریافت کالا یا خدمت است و ریسک فروشنده یا پیمانکار که عدم دریافت وجه معامله طبق شرایط مندرج در قرارداد می باشد؛ پوشش داده می شود. اعتبار اسنادی علاوه بر تجارت بین الملل، همزمان در تجارت داخلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در سیستم بانکی ایران، اعتبارات اسنادی به دو شکل ارزی و ریالی گشایش می گردند. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز برای رفع ابهامات و تعیین حقوق و تعهدات طرفین اعتبارات اسنادی، مقررات مربوطه را به بانکها ابلاغ کرده است. «مجموعه مقررات ارزی بانک مرکزی ج.ا.ا.» و «دستور العمل اعتبارات اسنادی داخلی» به تفصیل دستور العمل های مربوط به اعتبارات اسنادی ارزی و ریالی را مشخص نموده است.
اعتبارات اسنادی ریالی و ارزی دو ابزار متفاوت نیستند. هر دو ماهیت، فرایند و چارچوب کاملا یکسانی دارند و تابع مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی می باشند. اما از آن جایی که تمام تسهیلات و تعهدات ارزی در ایران تابع مجموعه مقررات ارزی بانک مرکزی می باشند، اعتبار اسنادی نیز از این قاعده مستثنی نیست و لذا مقررات داخلی حاکم بر اعتبار اسنادی ریالی و ارزی در ایران متفاوت است.
تعریف اعتبار اسنادی
اعتبار اسنادی ابزاری است برای پرداخت وجه معاملات تجاری، اعم از اینکه مورد معامله کالا باشد یا خدمات، به زبان ساده با استفاده از اعتبار اسنادی فروشنده کالا یا خدمات وجه مورد معامله را از بانکی که گشایش کننده اعتبار اسنادی نام دارد دریافت می کند. با این توضیح، این ابزار از روش دیگری چون ضمانت نامه بانکی که ابزار پرداخت خسارت عدم انجام تعهد است تفکیک می گردد.
اعتبار اسنادی تعهد غیر قابل برگشت بانک گشایش کننده نسبت به ذینفع است مبنی بر پرداخت وجه اعتبار اسنادی به وی در صورت ارائه اسناد مطابق با متن اعتبار اسنادی توسط ذینفع حداکثر تا تاریخ انقضای اعتبار اسنادی.
اعتبار اسنادی بهترین ابزار پرداخت در تجارت داخلی و بین المللی است. مزیت مهم آن، پوشش ریسک هر دو طرف معامله می باشد. در روش های دیگر پرداخت همواره یکی از طرفین معامله با ریسک مواجه خواهد بود. در اعتبار اسنادی تعهد پرداخت وجه بر عهده بانک گشایش کننده اعتبار می باشد.
مهمترین ویژگی اقتصاد مدرن «اعتبار» است و ارزش هر تعهدی به اعتبار شخص متعهد آن بستگی دارد. بانکها یکی از معتبرترین نهادهای اقتصادی به شمار می آیند. به همین علت است که در تعریف اعتبار اسنادی از عبارت تعهد غیرقابل برگشت بانک گشایش کننده استفاده می شود. این ویژگی اعتبار اسنادی، فروشنده یا پیمانکار را که همان ذینفع اعتبار اسنادی است از دریافت وجه مطمئن می نماید.
اعتبارات اسنادی در ایران از نظر نوع ارز تخصیصی و مبدا و مقصد کالا یا خدمات به دو گروه ارزی و ریالی تقسیم می شوند. اعتبار اسنادی داخلی-ریالی عبارت است از اعتبار اسنادی که به ریال ایران گشایش می گردد و مقصد کالا و یا خدمات، اقامتگاه بانک های مرتبط، متقاضی و ذینفع آن در داخل مرزهای جغرافیایی ایران است.اعتبار اسنادی داخلی جهت ورود کالا و خدمت از مبدا تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی به سرزمین اصلی تابع بند ز بخش اول مجموعه مقررات ارزی است.
تعریف اعتبار اسنادی
بیشتر بخوانید:
نقش وکیل در دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملک
طرفین اعتبار اسنادی
- طرفین قطعی اعتبار اسنادی
طرفین قطعی الزاما و بدون استثناء در تمام اعتبارات اسنادی اعم از ریالی و ارزی، دیداری یا مدت دار و غیره وجود دارند و تحت هیچ عنوان حتی یکی از آنها را نمی توان از یک قرارداد اعتبار اسنادی حذف نمود. طرفین قطعی اعتبار اسنادی شامل سه بانک به علاوه ذینفع و متقاضی به شرح ذیل می باشد:
- ذینفع (beneficiary): طرفی است که اعتبار اسنادی به نفع وی گشایش شده است.
- درخواست کننده/متقاضی (applicant): طرفی است که اعتبار اسنادی بنا به درخواست وی گشایش شده است.
- بانک گشاینده (issuing bank): بانکی است که بنا به تقاضای درخواست کننده یا از طرف خود اعتبار را گشایش کرده و طبق متن اعتبار اسنادی به ذینفع متعهد می باشد.
- بانک ابلاغ کننده (advising bank): طرفی است که اعتبار را به درخواست بانک گشاینده به ذینفع ابلاغ می کند اگر بانک گشاینده و ذینفع در دو کشور یا دو شهر مختلف باشند یک بانک در کشور یا شهر ذینفع نقش ابلاغ کننده را بر عهده خواهد داشت. بانک ابلاغ کننده معمولا بانکی است که ذینفع مشتری آن بوده و نزد آن دارای حساب می باشد.
- بانک تعیین شده (nominated bank): بانکی است که اعتبار نزد آن بانک قابل استفاده است یا هر بانکی که در ارائه اعتبار به بانک دیگر مجاز باشد. به زبان ساده بانکی است که ذینفع باید اسناد مطابق را به آن ارائه نماید. بانک تعیین شده در مراحل گشایش و ابلاغ وجود نداشته و در مراحل ارائه اسناد و پذیرش پرداخت موضوعیت پیدا می کند.
فرایند گشایش و ابلاغ اعتبارات اسنادی
- قرارداد/پیش فاکتور بین درخواست کننده (خریدار/کارفرما) و ذینفع (فروشنده/پیمانکار):
طبق دستور العمل بانک مرکزی، پیش فاکتور سندی است که به منظور اعلام قیمت، توسط ذینفع و به نام متقاضی صادر می شود و در آن نوع و مشخصات فنی کالا یا خدمت، میزان یا مقدار، مبدا و مقصد حمل کالا، شرایط تحویل کالا و یا اجرای خدمات، بهای واحد و کل، شرایط پرداخت، موعد تحویل کالا یا ارائه خدمت، مهلت اعتبار پیش فاکتور و یا سایر مفاد مورد توافق ذینفع و متقاضی قید می گردد.
همچنین قرارداد فروش کالا یا ارائه خدمات توافق نامه ای است که به امضای ذینفع و متقاضی می رسد و بیانگر نوع و مشخصات فنی کالا یا خدمات، میزان یا مقدار، مبدا و مقصد حمل کالا، شرایط تحویل کالا و یا اجرای خدمات، بهای واحد و کل، شرایط پرداخت، موعد تحویل کالا یا ارائه خدمت، مهلت اعتبار قرارداد فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر مفاد مورد توافق ذینفع و متقاضی می باشد.
- درخواست گشایش اعتبار اسنادی از طرف درخواست کننده به بانک گشاینده:
در این مرحله بانک گشایش کننده با اعتبار سنجی متقاضی اولا در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش درخواست وی برای گشایش اعتبار اسنادی تصمیم می گیرد و ثانیا در صورت پذیرش درخواست وی با صدور مصوبه اعتباری، نوع و میزان وثایقی را که باید از متقاضی اخذ گردد مشخص می کند.
- گشایش اعتبار اسنادی توسط بانک گشاینده به نفع ذینفع (ایجاد تعهد): تنظیم متن اعتبار اسنادی و گشایش آن که به منزله تعهد بانک گشایش کننده طبق شرایط مندرج در متن اعتبار اسنادی است در این مرحله انجام می گردد.
- درخواست ابلاغ اعتبار اسنادی توسط بانک گشاینده به بانک ابلاغ کننده: در این مرحله بانک گشایش کننده ضمن ارسال متن اعتبار اسنادی به بانک ابلاغ کننده از این بانک درخواست می کند تا اعتبار اسنادی را به ذینفع ابلاغ کند. بانک ابلاغ کننده بدون اینکه تعهدی در پذیرش پرداخت اعتبار داشته باشد، صرفا اصالت ظاهری اعتبار را احراز کرده و اذعان می کند که ابلاغیه به درستی منعکس کننده مواد و شرایط اعتبار دریافت شده است.
- ابلاغ اعتبار اسنادی توسط بانک ابلاغ کننده به ذینفع: بانک ابلاغ کننده در این مرحله متن اعتبار اسنادی و اصلاحیه های احتمالی آتی را به ذینفع ابلاغ می کند. اعتبار اسنادی به محض ابلاغ به ذینفع پادار می گردد یعنی در تعهدات بانک نسبت به ذینفع طبق متن اعتبار اسنادی آغاز شده و ذینفع می تواند از زمان دریافت ابلاغیه تا تاریخ انقضای اعتباری اسناد مطابق را جهت پذیرش پرداخت به بانک ارائه نماید.
- تعهد بانک های مرتبط در اعتبارات اسنادی
در فرایند های یک اعتبار اسنادی حداقل سه بانک گشایش کننده، ابلاغ کننده و تعیین شده وجود داشته و دو بانک گشایش کننده و ابلاغ کننده در فرایند گشایش و ابلاغ و بانک تعیین شده در مراحل ارائه اسناد توسط ذینفع و پرداخت وجه اعتبار اسنادی به وی ضرورت می یابد. وظیفه این بانک تعیین کننده دریافت اسناد مطابق از ذینفع، ارائه اسناد به بانک گشایش کننده و پرداخت وجه اعتبار اسنادی به ذینفع می باشد.
وظایف بانک گشایش کننده: مهمترین وظیفه این بانک، پذیرش پرداخت مبلغ اسناد در صورت ارائه اسناد مطابق توسط ذینفع می باشد. به شرط اینکه اسناد مقرر به بانک گشایش کننده یا بانک تعیین شده ارائه شود و اسناد مذکور مطابق با شرایط اعتبار باشد.
وظایف بانک ابلاغ کننده: بانک ابلاغ کننده بدون اینکه مسئولیتی در خصوص پذیرش پرداخت اعتبار اسنادی داشته باشد، صرفا اصالت آن را تائید کرده و متن اعتبار یا اصلاحیه های آن را بدون کم و کاست به ذینفع ابلاغ می کند.
وظایف بانک تعیین شده: از آن جایی که بانک تعیین شده بانکی است که اعتبار نزد آن بانک قابل استفاده است، می بایست نخست قابل استفاده بودن اعتبار تشریح گردد. این موضوع در ماده 6 مقررات ucp600 درج گردیده است. ماده مذکور تصریح نموده که منظور از بانک تعیین شده بانکی است که ذینفع جهت دریافت وجه اعتبار، اسناد مطابق را به آن ارائه می نماید.
فرایند گشایش و ابلاغ اعتبارات اسنادی
کلام آخر
نیکو وکیل در این مقاله، سعی نموده تا به تعریف اعتبار اسنادی، طرفین، فرآیند گشایش آن و تعهد بانکهای مرتبط بپردازد. امیدواریم مفید فایده واقع شده باشد.
نرگس صفرزاده
موسس مجموعه نیکو وکیل، وکیل پایه یک دادگستری، با بیش از 20 سال سابقه وکالت در زمینه دعاوی بانکی ، تجاری و...
کانال های آموزشی ما
مقاله های برتر
نقش وکیل در دعوای الزام به تنظیم سند رسمی وکیل ملکی یا وکیل ثبتی، که در جامعه به آن مشهور است، تخصص خاصی در حقوق
تأثیر فناوری بلاکچین بر حقوق بانکی و امنیت مالی تقریباً دو دهه از ظهور ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین می‌گذرد، که بهتأثیر فناوری بلاکچین
بررسی چالش‌های حقوقیِ داوری در قراردادهای بین‌المللی داوری به عنوان یکی از روش‌های حل و فصل اختلافات، جایگاه ویژه‌ای در قراردادهای بین‌المللی دارد. با وجود