در صورت فوت صادر کننده چک، چه باید کرد؟

در صورت فوت صادر کننده چک، چه باید کرد؟،یکی از اسناد تجاری مهم و بسیار کاربردی در روابط مالی بین اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف در جامعه، چک است. به دلیل اهمیت چک به عنوان یک وسیله پرداخت فوری و اهمیت آن، قانون گذار نیز مزایای ویژه ای برای چک در نظر گرفته است. برای دیدن مزایای چک نسبت به سفته به مقاله ما با عنوان ” چک بگیریم یا سفته؟ ” مراجعه کنید.

در زمانی که چک به بانک ارائه می گردد باید در حساب جاری صادر کننده و در صورت عدم کفایت موجودی، در سایر حسابهای او  وجه نقد وجود داشته باشد در غیر این صورت چک برگشت می خورد و گواهی عدم پرداخت صادر می گردد. در بسیاری از  مواقع پیش می آید که صادر کننده چک پس از صدور چک فوت می نماید. در این جا این سوال برای دارنده و حتی ورثه صادر کننده مطرح می شود که آیا امکان پرداخت چک وجود دارد یا خیر؟

در پاسخ به این سوال ابتدا باید گفت که بر اساس قانون امور حسبی پس از فوت فرد، تمامی بدهی های (موجل) وی یعنی بدهی هایی که تاریخ پرداخت آن ها برای آینده است به دین حال (دین روز) تبدیل شده و می بایست فورا و بدون مراجعه به دادگاه پرداخت شوند.

در این جا در بانک دو حالت پیش می آید. در صورتی که تاریخ چک رسیده باشد و بانک از فوت مشتری (صاحب حساب) مطلع نباشد چک در صورت داشتن موجودی حساب پاس شده و مشکلی برای دارنده پیش نمی آید اما اگر تاریخ چک هنوز نرسیده باشد و یا بانک از فوت صاحب حساب به هر نحو مطلع گردد اقدام به مسدود سازی حساب های وی نموده و عملا امکان تعیین تکلیف چک وجود نخواهد داشت.

در این حالت چه باید کرد؟ پاسخ این است که از منظر قانون، دارایی های متوفی قهرا متعلق به وراث می گردد، یکی از این دارایی ها نیز موجودی حسابهای بانکی از جمله حساب جاری است. البته قبل از تقسیم ارث، باید تکلیف بدهی ها و دیون متوفی به اشخاص دیگر مشخص شده و تسویه گردند. لذا ورثه می بایست وجه چک را به دارنده پرداخت نمایند. در غیر این صورت دارنده باید به دادگاه مراجعه نموده و هم زمان با دادخواست مطالبه وجه چک علیه وراث و وصی متوفی (در صورت وجود وصیت نامه و تعیین وصی)، درخواست صدور قرار تامین خواسته و توقیف موجودی حساب متوفی را نماید.

البته باید گفت که در صورت عدم وجود اموال منقول و غیر منقول کافی از شخص صادر کننده متوفی، امکان مطالبه وجه چک از اموال شخصی وراث وی وجود ندارد و هر یک از ورثه فقط تا میزان سهم الارث خود از اموال مورث، مسئول پرداخت هستند.

لازم به توضیح است که در این حالت می توان از طریق صدور اجراییه مستقیم طبق ماده 23 قانون صدور چک اصلاحی سال 1397 علیه وراث شخص صادر کننده اقدام و با هزینه دادرسی بسیار کم تر و مدت زمان کوتاه تر و سریع تر به نتیجه رسید.

نکته دیگر این که در صورتی قبول ترکه از طرف ورثه متوفی، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ مندرج بر روی چک تا روزی که وجه چک پرداخت می گردد تعلق می گیرد اما در صورت عدم قبول ترکه از طرف وراث، خسارت تاخیر تادیه فقط تا روز فوت صادر کننده حساب می گردد و بعد از آن دیگر خسارت تاخیر تادیه به وجه چک تعلق نمی گیرد.

برای دانستن این که در صورت گم شدن چک چه کار باید کرد به مقاله ما با عنوان “ در صورت مفقودی و یا سرقت چک چه کنیم؟ ” مراجعه نمایید.

نکته دیگر و مهم این که طبق ماده 311 قانون تجارت، چک فقط با امضاء، صادر شده محسوب می شود و در صورت داشتن مهر یا مهر امضا (امضایی که در قالب مهر درست می شود) و یا با اثر انگشت،دیگر عنوان چک ندارد و به عنوان یک سند عادی در دست دارنده می توان بر روی آن علیه ورثه دعوی حقوقی طرح نمود و در این جا هیچ یک از مزایای اسناد تجاری مندرج در قوانین شامل آن نخواهد شد.

در صورت فوت صادر کننده چک، چه باید کرد؟

نکات مهم در خصوص چک های صادر شده در سامانه صیاد

1- اگر صادر کننده چک را در سامانه صیاد یا پیچک صادر نموده باشد و قبل از اینکه دارنده یا ذینفع چک آن را قبول سیستمی کند فوت نماید در این شرایط چه باید کرد؟ پاسخ :  وراث شخص فوت شده که در واقع قائم مقام و ذینفع کنونی محسوب می شوند باید ابتدا مراحل انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث را انجام داده و سپس با مراجعه به بانک، درخواست وصول مبلغ چک را نموده و در این جا بانک بر اساس سهم الارث هر کدام، طلب آن ها را از مبلغ چک پرداخت می کند.

2-اگر دارنده یا ذینفع چک پس از قبول سیستمی و تائید آن و پیش از وصول شدن چک، فوت کند در این شرایط چه باید کرد؟  پاسخ : در این حالت صادر کننده می تواند به ورثه متوفی مراجعه و مبلغ چک را نقدا به آن ها پرداخت نماید و با در دست داشتن اصل لاشه چک، به بانک  مراجعه و درخواست عودت سیستمی چک در سامانه صیاد (اصطلاحا انتقال جهت عودت) را نماید که در این جا بانک فقط چک را به صادر کننده اولیه و نه ظهر نویسان، عودت سیستمی می کند.

3-در صورتی که صادر کننده در زمان زنده بودن خود، چکی را در وجه شخصی صادر نموده و ذینفع نیز آن را تائید کرده باشد و پس از این مراحل، صادر کننده فوت کند در این شرایط تکلیف چیست؟ پاسخ این سوال را در ابتدای این مقاله به صورت مشروح توضیح دادیم. در این جا در تکمیل مطالب گفته شده باید اشاره کرد که چون ورثه مسئول پرداخت دیون مورث خود هستند اگر این کار را نموده و فیزیک چک را نیز از دارنده دریافت کرده باشند باید با مراجعه به بانک محال علیه، درخواست ابطال چک را نمایند که بانک در این جا به صورت سیستمی ابتدا چک را به صادر کننده اول (صاحب حساب جاری) انتقال جهت عودت نموده و سپس ابطال چک را انجام می دهند.

نکات مهم در خصوص چک های صادر شده در سامانه صیاد

بیشتر بخوانید: مسدودی چک چیست؟ (راهنمای کامل + دلایل و مراحل قانونی)

در صورت فوت صادر کننده چک، چه باید کرد؟

 نقش بانک در رسیدگی به چک پس از فوت صادر کننده

بانک‌ ها در مواجهه با فوت صادر کننده چک موظفند طبق مقررات موجود اقدام کنند. اگر چک در زمان حیات صاحب حساب ارائه شود و بانک از فوت او اطلاعی نداشته باشد، در صورت وجود موجودی کافی، چک پرداخت خواهد شد. اما اگر بانک قبل از وصول چک از فوت مشتری مطلع گردد، تمامی حساب ‌های او را مسدود می‌ کند و اجازه برداشت از آن ‌ها را نمی ‌دهد. این اقدام برای جلوگیری از هرگونه برداشت غیر قانونی از اموال متوفی صورت می‌ گیرد.

در چنین شرایطی، دارنده چک نمی‌ تواند مبلغ را مستقیماً از حساب دریافت کند و ناچار به طی کردن فرآیند قانونی مطالبه وجه از وراث خواهد بود. بانک تنها پس از ارائه گواهی انحصار وراثت و تسویه بدهی‌ های متوفی می ‌تواند نسبت به پرداخت مبلغ چک به ورثه یا دارنده آن اقدام نماید.

موانع قانونی در وصول چک از وراث و راه‌ های رفع آن

یکی از چالش‌ های مهم در زمان فوت صادر کننده چک، موانع قانونی مربوط به وراث است که ممکن است فرآیند وصول وجه را پیچیده و زمان ‌بر کند. دارنده چک برای دریافت وجه باید از مسیر قانونی اقدام کند و مستندات لازم را جهت اثبات ادعای خود ارائه دهد. اگر متوفی دارای اموال کافی باشد، وراث ابتدا باید نسبت به پرداخت بدهی ‌ها اقدام کرده و سپس دارایی ‌های باقی ‌مانده را میان خود تقسیم کنند، به شرطی که سهم هر یک از آن ‌ها مطابق قوانین ارث مشخص شده باشد.

با این حال، اگر اموال متوفی برای پرداخت چک کافی نباشد و دارایی ‌های او پاسخگوی بدهی ‌ها نباشد، دارنده نمی ‌تواند وجه را از اموال شخصی وراث مطالبه کند، چرا که آن ‌ها مسئولیتی فراتر از میزان سهم ‌الارث خود ندارند. در چنین شرایطی، وی باید از طریق دادگاه اقدام کرده و با ارائه دادخواست رسمی، درخواست توقیف اموال متوفی را مطرح کند تا از تضییع حقوق خود جلوگیری نماید. استفاده از اجراییه‌ های ثبتی طبق قانون اصلاحی چک ۱۳۹۷ نیز یکی از روش ‌های سریع ‌تر برای وصول وجه محسوب می ‌شود که هزینه ‌های کمتری نیز در مقایسه با دعاوی حقوقی دارد.

چگونه در صورت فوت صادر کننده چک ، میتوان چک را وصول نمود؟

در صورتی که شخصی در زمان حیات خود چکی را صادر کرده و ذینفع هم دریافت را تائید زده و سپس، صادر کننده فوت نماید در اینجا چون حسابهای افراد فوت شده از طرف بانک مرکزی مسدود می شود امکان پرداخت چک توسط بانک وجود ندارد و چک برگشت می خورد و چون  ورثه وی قائم مقام او هستند باید بدهی او را پرداخت نمایند و در صورت عدم پرداخت، دارنده چک باید علیه ورثه طرح دعوی نماید.

در نهایت، با آگاهی از قوانین و استفاده از روش‌ های قانونی، می ‌توان مشکلات ناشی از فوت صادر کننده چک را به حداقل رساند و فرآیند دریافت وجه را تسهیل کرد.

 کلام آخر

سعی ما در این مقاله این بود تا برای شما توضیح دهیم در صورت فوت صادر کننده چک، چه باید کرد؟ در واقع به زبان ساده شرایط مطالبه وجه چک از صادر کننده متوفی را به شما توضیح دادیم. امیدواریم که مفید واقع شده باشد. در صورت تمایل به اطلاعات بیشتر در خصوص چک به مقالات دیگر ما با موضوع  مفقودی و یا سرقت چک ، روش های رفع سوء اثر از چک ، چک بگیریم یا سفته ، در صورت برگشت چک، چه محرومیتهایی در انتظار صادر کننده است؟ می توانید مراجعه نمایید، هم چنین می توانید یک وکیل بانکی در کرج را داشته باشید.