چک برگشتی چیست؟
چک یکی از پرکاربرد ترین اسناد تجاری در ایران است، اما زمانی که به هر دلیل امکان وصول آن وجود نداشته باشد، دارنده چک با مسئله ای به نام چک برگشتی یا چک بلامحل رو به رو خواهد شد. در این شرایط، افراد زیادی دچار استرس و نگرانی می شوند و نمی دانند چه اقدام قانونی باید انجام دهند. واقعیت این است که اگر آگاهی کافی نسبت به قوانین و مراحل حقوقی و کیفری چک برگشتی داشته باشید، می توانید به سادگی از حقوق خود دفاع کنید. در چنین مسائلی حضور یک وکیل بانکی در کرج با تجربه می تواند نقش بسیار مهمی در تسریع روند کار و جلوگیری از ضرر های مالی داشته باشد.
در ادامه، همه نکات مهم درباره چک های برگشتی، قوانین مرتبط، نحوه طرح دعوی، روش های رفع سوء اثر و نقش وکیل متخصص در این زمینه را بررسی می کنیم.
چک برگشتی چیست و چه زمانی رخ می دهد؟
مطابق قانون صدور چک، صادر کننده موظف است در تاریخ مندرج در چک به اندازه مبلغ نوشته شده در حساب خود موجودی داشته باشد. اگر موجودی کافی نباشد یا حساب بسته باشد، چک پرداخت نمی شود و دارنده می تواند با مراجعه به بانک، گواهی عدم پرداخت دریافت کند. در این مرحله، چک “برگشتی” محسوب می شود.
شرایطی که منجر به برگشت خوردن چک می شوند عبارت اند از:
- نبود موجودی کافی یا کسری حساب
- صدور دستور عدم پرداخت از سوی صاحب حساب
- مغایرت یا ایرادات ظاهری در چک (امضا یا قلم خوردگی)
- صادر شدن چک از حساب مسدود
آیا برگشت زدن چک مساوی با شکایت است؟
خیلی ها تصور می کنند صرفاً برگشت زدن چک، به معنای شکایت رسمی از صادر کننده است. این یک باور غلط است. برگشت زدن تنها اولین قدم محسوب می شود. پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده باید در مهلت قانونی اقدام به شکایت کیفری یا طرح دادخواست حقوقی کند. در غیر این صورت، امکان پیگیری کیفری از بین می رود و فقط از طریق دعوی حقوقی می توان مبلغ چک را مطالبه کرد.
تفاوت چک های برگشتی حقوقی و کیفری
چک برگشتی دو حالت اصلی دارد: حقوقی و کیفری.
- چک کیفری: زمانی که چک به صورت عادی صادر شده و دارنده در مهلت قانونی اقدام می کند، امکان شکایت کیفری وجود دارد. در این حالت صادر کننده علاوه بر پرداخت مبلغ چک، ممکن است مجازات حبس نیز دریافت کند.
- چک حقوقی: در مواردی مانند صدور چک تضمینی، چک مدت دار، سفید امضا، یا گذشت بیش از ۶ ماه برای طرح شکایت، دعوی فقط از جنبه حقوقی قابل پیگیری است. در این حالت امکان مجازات کیفری وجود ندارد، اما دارنده می تواند از طریق دادگاه توقیف اموال صادر کننده را درخواست کند.
چک چه زمانی صرفاً حقوقی می شود؟
در شرایط زیر دارنده فقط می تواند دعوی حقوقی مطرح کند:
- چک مدت دار یا سفید امضا صادر شده باشد.
- چک به عنوان تضمین معامله داده شده باشد.
- دارنده پس از ۶ ماه برای وصول وجه به بانک مراجعه کند.
- گواهی عدم پرداخت گرفته شود اما باز هم بیش از ۶ ماه برای شکایت تأخیر شود.
- چک بابت معاملات نامشروع مانند ربا صادر شده باشد.
طرح دعوای حقوقی چک برگشتی
برای طرح دعوی حقوقی، دارنده باید دادخواستی علیه صادر کننده تنظیم کند. این دادخواست در دادگاه عمومی محل اقامت خوانده یا محل وقوع معامله ثبت می شود.
مراحل به طور خلاصه:
- ثبت دادخواست در سامانه ثنا یا مراجعه حضوری به دادگاه
- الصاق تمبر هزینه دادرسی
- پیوست کردن مدارک (اصل چک، گواهی عدم پرداخت، مدارک شناسایی)
- ارجاع پرونده به شعبه صالح جهت رسیدگی
نکته: چنانچه مبلغ چک کمتر از 100 میلیون تومان باشد، دعوی در دادگاه صلح مطرح می شود.
طرح دعوای کیفری چک های برگشتی
برای طرح دعوی کیفری شرایط خاصی وجود دارد. دارنده باید در ۶ ماه اول به بانک مراجعه و چک را برگشت بزند و سپس ظرف ۶ ماه دیگر در دادسرا شکایت کند. در غیر این صورت، حق شکایت کیفری از بین می رود.
مدارک لازم برای طرح شکایت کیفری:
- اصل چک
- گواهی عدم پرداخت
- کارت ملی و شناسنامه
در این نوع دعوی، علاوه بر مطالبه وجه، مجازات هایی چون حبس و محرومیت از داشتن دسته چک برای صادر کننده در نظر گرفته می شود.
مجازات های قانونی چک برگشتی
بر اساس ماده ۷ قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۸۲)، مجازات ها به این صورت است:
بیشتر بخوانید:
چک مشروط یا تضمینی چه تبعات حقوقی دارد؟ | بررسی کامل
- مبلغ کمتر از ۱۰ میلیون ریال: حبس تا ۶ ماه
- بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون ریال: حبس از ۶ ماه تا یک سال
- بیش از ۵۰ میلیون ریال: حبس یک تا دو سال + محرومیت از دسته چک به مدت دو سال
همچنین، اگر کسی با علم به بسته بودن حساب اقدام به صدور چک کند، به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
رفع سوء اثر از چک های برگشتی
یکی از مهم ترین دغدغه های دارندگان چک برگشتی، رفع سوء اثر از سابقه بانکی است. طبق قانون و بخشنامه بانک مرکزی، این کار به روش های زیر ممکن است:
- واریز کسری موجودی و پرداخت کامل وجه چک
- ارائه لاشه چک به بانک
- ارائه رضایت نامه محضری از دارنده چک
- حکم قضایی برای رفع سوء اثر
- مسدود کردن مبلغ چک در حساب به مدت 12 ماه
- گذشت 3 سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوی در دادگاه
نقش وکیل متخصص در پرونده های چک
بسیاری از افراد در مواجهه با چک برگشتی سردرگم می شوند و نمی دانند از کجا شروع کنند. در اینجاست که حضور یک وکیل چک با تجربه اهمیت زیادی دارد. وکیل علاوه بر تنظیم صحیح دادخواست و لایحه دفاعی، در تمامی مراحل دادگاه یا شورای حل اختلاف همراه موکل است. حتی در مذاکرات صلح و سازش نیز وکیل می تواند بهترین نتایج را به دست آورد و از خسارت های بیشتر جلوگیری کند.
در این میان، نیکو وکیل (نرگس صفرزاده) به عنوان یک وکیل مجرب در حوزه دعاوی بانکی و چک شناخته می شود که با دانش حقوقی بالا و تجربه کافی، می تواند بهترین راهکار ها را در اختیار موکلان قرار دهد.
چرا انتخاب وکیل خانم می تواند مفید باشد؟
در برخی پرونده ها، به ویژه زمانی که بحث مذاکرات، صلح یا میانجی گری مطرح است، حضور یک وکیل خانم می تواند تأثیر مثبتی در روند رسیدگی داشته باشد. صبر، دقت و توانایی در ایجاد فضای تعاملی از جمله ویژگی هایی است که موجب می شود بسیاری از موکلان ترجیح دهند پرونده های مالی و بانکی خود را به وکلای خانم بسپارند.
نکات طلایی در شکایت از چک برگشتی
- پس از برگشت زدن چک، فوراً اقدام به شکایت کنید تا زمان قانونی از دست نرود.
- در صورت نیاز، حتماً با وکیل مشورت کنید تا بهترین مسیر را انتخاب نمایید.
- فراموش نکنید برای ثبت شکایت باید فرم مخصوص دادخواست را تکمیل کنید.
- برای جلوگیری از سوء اثر بانکی، در اولین فرصت نسبت به رفع آن اقدام کنید.
جدول خلاصه دعوی چک برگشتی
| نوع دعوی | شرایط طرح | نتیجه احتمالی |
| کیفری | مراجعه به بانک و دادسرا در مهلت قانونی | حبس، ممنوعیت دسته چک + پرداخت مبلغ |
| حقوقی | گذشت مهلت یا صدور چک تضمینی، سفید امضا و… | توقیف اموال + الزام به پرداخت مبلغ |
| رفع سوء اثر | پرداخت مبلغ، ارائه لاشه یا رضایت نامه، یا گذشت زمان | پاک شدن سابقه منفی بانکی |
سخن پایانی
چک های برگشتی از شایع ترین مشکلات حقوقی در روابط مالی و تجاری است. آشنایی با قوانین و رویه های قضایی می تواند کمک بزرگی برای دارنده یا صادر کننده چک باشد. اما بهترین تصمیم، استفاده از تجربه یک وکیل متخصص است.
نیکو وکیل (خانم نرگس صفرزاده) به عنوان وکیل با تجربه و متخصص در حوزه چک و دعاوی بانکی، سال هاست در این زمینه فعالیت می کند و توانسته پرونده های متعددی را با موفقیت به نتیجه برساند. بنابراین اگر با مشکل چک برگشتی مواجه شدید، مشورت با یک وکیل حرفه ای را در اولویت قرار دهید تا از حقوقتان به بهترین شکل دفاع شود.
